--------------------------------------------------------------------------------
Hazırlayan: Doç. Dr. İlhan Yetkin
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve :-):-):-):-)bolizma Hastalıkları BD. Öğretim üyesi
Tiroid bezi nedir?
Tiroid bezinin görevleri nelerdir?
Tiroid bezi nasıl çalışır?
Tiroid hormonlarının görevleri nelerdir?
Tiroid bezi hastalıkları
Guatr, İç guatr ve Dış guatr tanımları
Tiroid bezinin iltihaplanması
Tiroid bezi kanseri
Tiroid bezinde hastalık olup olmadığı nasıl anlaşılır?
Guatr olmamak için ne yapılmalıdır ?
Tiroid bezi nedir?
Guatr bezi boyun ön bölgesinde nefes borusunun hemen önünde yer alan, kelebek benzeri iki kanadı ve bir de birleştirici bölgesi olan 20-25 g ağırlığında bir iç salgı bezidir. Halk arasında guatr bezi olarak bilinen bezin tıbbi adı tiroid bezidir.
Tiroid bezinin görevleri nedir?
Tiroid bezi yaşam için son derece önemlidir. Tüm hücrelerin enerjisini sağlamada önemli görevleri olan tiroid hormonlarının salgılandığı yerdir. Tiroid bezi bu görevini yapabilmek için içerisinde iyot maddesini biriktirir. İyot maddesini kullanarak T3 ve T4 hormonlarını üretir.
Tiroid bezi nasıl çalışır?
Tiroid bezinin çalışması beyin içerisinde bulunan bir bezden salgılanan TSH (Tiroid bezi uyarıcı homonu) tarafından düzenlenir. Bu hormon tiroid bezinde tiroid hormonlarının (en önemlileri T3 ve T4) yapımını ve salgılanmasını sağlar. TSH hormonu ise beynin daha üst merkezlerinin denetimi altındadır. Tiroid bezi hormonları içinde vücut hücreleri üzerinde daha etkin ve aktif olan T3 hormonudur. Tiroid bezinin çalışmasında iyot maddesinin çok önemi vardır.
Tiroid hormonlarının görevleri nelerdir?
Tiroid hormonları hücrelerin aktivitelerinde görev alırlar. Hücrelerin enerji sağlamalarında etkindir. Ayrıca hücre gelişimi ve canlılığının devamında da önemli fonksiyonları vardır. Tüm dokularda etkisi görülür. Kas, kemik, beyin vb. gibi akla gelebilecek her yerde etkilerini gözlemek mümkündür. Büyüme ve gelişme üzerine de etkilidir.
Tiroid Bezi Hastalıkları
Gebelikte Annenin tiroid bezi yeteri kadar iyi çalışmazsa bebeğin anne karnında gelişmesi sağlıklı olmaz. Bu durumdaki anne gerekli şekilde tedavi edilmezse çocuğun gelişimi ve zekası geri kalır. Bu durum “Kretenizm” olarak adlandırılır.
Bebeklik Çağı: Doğumdan sonra bebekte tiroid bezi yeteri kadar çalışmazsa bu durumda yine vücut ve zeka gelişimi durur. Kişi her gün daha kötüye gider. Hastalığın ağırlığı başladığı yaşa göre değişir. Yani ne kadar erken yaşlarda başlarsa rahatsızlıklar ve zeka geriliği o nisbette ağır olur.
Ergenlikte: Tiroid bezi bu yaşta bazı hastalıklarda az ya da çok fazla çalışır. Az çalışırsa kişinin gelişmesi durur. Okulda başarısı azalır ve giderek daha da ağırlaşır. Kız çocuklarda adet görme olmaz, erkek çocuklarda cinsel gelişme durur veya gelişmez. Tiroid bezi çok çalışıyorsa bu durumda önce hızlı bir gelişme olur. Kişilerin sinirlilik, çarpıntı ve kilo kaybetme gibi yakınmaları olur. Bunlara ek olarak çabuk yorulma, dinlenememe ve titreme gibi yakınmalarda görülebilir. Bazı hastalarda gözlerde öne doğru fırlama da gelişebilir.
Erişkinde: Gelişme çağında olduğu gibi bu yaşlarda da tiroid bezinin bazı hastalıklarında az çalışması veya çok çalışması görülür.
Kişilerde yaşlanmayla giderek artan oranlarda tiroid bezi içerisinde bir ya da birden fazla değişik boyutlarda “nodül” denen sertlikler gelişebilir. Bu nodüllerin çoğu iyi huylu oluşumlardır. Ancak çok az bir kısmı kötü huylu da olabilir. İyi huylu ya da kötü huylu diyebilmek için mutlaka gerekli tetkikler yapılmalıdır. Bu amaçla öncelikle hastaların nodülleri içerisinden ince bir iğne ile biyopsi almak gereklidir.
Guatr, İç Guatr ve Dış Guatr Tanımları
İç guatr: Halk arasında sıkça kullanılan bu deyim, dışarıdan bakıldığında guatrın büyüdüğünün görülmemesine rağmen, guatr bezinin fazla çalışması nedeniyle gelişmiş olan hastalığı anlatmak için kullanılır. Yani burada söz konusu olan “fazla çalışan bir tiroid bezinin varlığıdır”. Fazla hormon salgılayarak kişinin zayıflamasına ve terlemesine, sinirli olmasına neden olur. Bu durum aynı zamanda “zehirli guatr” olarak da tarif edilir.
Dış guatr: Kişilerin boynunda normal bir bakış ile tiroid bezinin büyüdüğünün görülmesini anlatmak için kullanılır. Böyle hastalarda guatr bezinin çalışması genellikle normaldir. Bu kişiler özellikle yutkunma esnasında boynun ön bölgesinde nefes borusunun üzerinde bir kitlenin yukarı-aşağı hareket ettiğini fark ederler ya da çevreleri böyle bir nedenle onları uyarır.
Guatr: Ülkemizde olduğu gibi özellikle iyot maddesinin yeteri kadar alınamaması sonucu ortaya çıkan tiroid bezinin büyümesi ve bunun da dışarıdan fark edilmesi durumudur.
Tiroid bezinin iltihaplanması
Çok nadir olmakla birlikte tiroid bezi de iltihaplanır. Bu durumda bez üzerinde ağrı vardır. Hastada ateş ve yutkunma sırasında ağrı olur. Bazen iltihaplanmanın şiddetine göre dışarıdan boyunda bir kızarma da görülebilir. Bu iltihaplanma mikroplara bağlı olabileceği gibi, daha hafif seyreden ve mikrop saptanamayan bazı hastalıklara da bağlı olabilir. Bu durum ancak inceleme sonuçları ile aydınlatılabilir.
Tiroid bezi kanseri
Tiroid bezinden gelişen kanserlerin en iyi yanı hızlı ilerlemeye neden olmamalarıdır. Erken devrede tesbit edilirse tam olarak tedavi etmek de mümkündür. Ancak sinsi ve yavaş büyüdükleri için kişilerin duyarsız davranmalarına neden olur. Bu nedenle aksi ispat edilinceye kadar boyunda saptanan bir şişlik mutlaka çok iyi bir şekilde incelenmelidir.
Tiroid bezinde hastalık olup olmadığı nasıl anlaşılır?
Öncelikle guatr bölgelerinde yaşayanlar, yakınlarında guatr hastalığı bulunanlar, kilo kaybı nedeni bilinmeyenler, tüm vücudu çok fazla terleyenler, sürekli çarpıntısı olanlar, tüm vücutları titreyenler, çok unutkan olan ve giderek aktivitesi azalanlar vb. şikayeti olan kişiler doktora gitmelidir. Doktor gerekli muayeneyi yaptıktan sonra araştırmaya gerek duyabilir. Araştırırken hastanın şikayetlerini ve muayenede saptadığı bozuklukları göz önüne alarak tetkiklerini ister. Önemli bir hastalığı olduğu düşünülen hastalarda 1-Tiroid hormon düzeyleri, 2-Tiroid ultrasonografisi ve 3-Tiroid bezinin çalışma fonksiyonunu gösteren sintigrafi tetkiklerinin yapılmasını ister. Şayet kişilerde “Nodül” ya da “Tiroid Kanseri"nden şüphe varsa hemen şüphelendiği bölgeden ince bir iğne yardımıyla hücre alarak (biyopsi) tahlilini yaptırır.
Guatr olmamak için ne yapılmalıdır ?
Yapılabilecek en basit ve kolay yol iyottan zengin gıdalar almak ve iyottan zengin su içmektir. Bu sağlanamıyorsa iyotlu tuz kullanmak en doğru yoldur. Şayet oturduğu bölgede iyot eksikliğinin olduğu biliniyor ise bu durumda yine ya iyotlu tuz ile ya da suya iyot ilavesi gibi yöntemlerle kişinin günlük alması gerekli iyodu alması sağlanmalıdır. Bunların hiçbiri yapılamıyorsa depo iyot iğneleri kullanılabilir.
Ancak özellikle çocukluk yaşlarında iyot eksikliğinin önlenmesi çok önemlidir. Çocuklara mutlaka ilave iyot verilmelidir. İyot eksikliği sırasında başarısız olan öğrenciler iyot almaya başladıktan sonra başarılarında da artma olur.
Buna rağmen guatr gelişen hastalar için gerekli ilaç tedavisi yöntemleri vardır. Bu ilaçlar mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
İlaç tedavileri ile küçülmeyen bazı nodüller, kanser düşünülen hastalar, nodülü hızla büyüyen hastalar ise ameliyat edilirler.
Çarş. Ağus. 05, 2009 7:01 pm